View source for Bakterya

Ang '''bakterya'''<ref name=Estrada>"Bakterya." Estrada, Horacio R. ''Bakterya, Bayrus, at Bulate'', nagsisilbing sanggunian para sa pag-unawa sa agham ng mikrobiyolohiya, bakterya, birus, at iba pang mga mikroorganismo, [http://www.stii.dost.gov.ph/dostpub/nrcp.htm NRCP Medical Series 4],  STII.dost.gov.ph</ref> (Ingles: '''''bacteria''''' ({{IPA-en|bækˈtɪəriə||en-us-bacteria.ogg}}) [''maramihan''] o '''''bacterium''''' [''isahan'']<ref name=NBK>{{cite-NBK|''Bacteria'' [plural], ''bacterium'' [singular], ''Some Medical Terms'', ''Diseases''}}, pahina 206.</ref>) ay isa sa mga pangunahing grupo ng mga nabubuhay na mga [[organismo]].  Sa iba't ibang paglalapat, tumutukoy ang katagang bakterya sa lahat ng mga ''prokaryote'' o sa isang pangunahing pangkat nila, o dili kaya ang tinatawag na '''eubakterya''' (''eubacteria''), depende sa mga kaisipan tungkol sa mga pagkaugnay nito. Dito, ginagamit ang bakterya upang tukuyin ang yubakterya.  Isa pang pangunahing pangkat ng bakterya (hindi ginagamit sa malawak, hindi taksonomikong kaisipan) ang ''[[Archaea]]''. ''[[Bakteriyolohiya]]'', isang sangay ng [[mikrobiyolohiya]], ang tawag sa pag-aaral mga bakterya. Makikita ang mga bakterya  sa lahat ng mga [[tirahan|tinitirhan]] sa [[Mundo]], tulad ng sa lupa, [[Hot spring|asidik na mainit na tubig]], [[basurang radyoaktib]],<ref>{{cite journal |author=Fredrickson JK |title=Geomicrobiology of high-level nuclear waste-contaminated vadose sediments at the Hanford site, Washington state |journal=Applied and Environmental Microbiology |volume=70 |issue=7 |pages=4230–41 |year=2004 |pmid=15240306 |pmc=444790 |doi=10.1128/AEM.70.7.4230-4241.2004 |author-separator=, |author2=Zachara JM |author3=Balkwill DL |display-authors=3 |last4=Kennedy |first4=D. |last5=Li |first5=S.-m. W. |last6=Kostandarithes |first6=H. M. |last7=Daly |first7=M. J. |last8=Romine |first8=M. F. |last9=Brockman |first9=F. J.}}</ref> tubig, at sa kailaliman ng [[Crust (geology)|Krust ng mundo]], kasama na rin ang mga organikong bagay at mga buhay na katawan ng mga halaman at mga hayop, na nagiging isang halimbawa ng [[Mutualism (biology)|mutwalismo]] sa [[sistemang panunaw]] ng mga tao, anay at mga ipis. Mayroong apatnapung milyong [[cell (biology)|selula]] ng bakterya sa isang gramo ng lupa at isang milyong selula ng bakterya sa isang milimetro ng [[malinis na tubig]]; sa pangkalahatan, mayroong tinatantiyang limang [[Names of large numbers#The "standard dictionary numbers"|nonilyong]] (5×10<sup>30</sup>) bakterya sa mundo,<ref name=pmid9618454>{{cite journal |author=Whitman WB, Coleman DC, Wiebe WJ |title=Prokaryotes: the unseen majority |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=95 |issue=12 |pages=6578–83 |year=1998 |pmid=9618454 |pmc=33863 |doi=10.1073/pnas.95.12.6578}}</ref> na bumubuo ng isang [[biomass (ecology)|biyomas]] na humihigit sa bilang ng lahat ng mga halaman at hayop.<ref>C.Michael Hogan. 2010. [http://www.eoearth.org/article/Bacteria?topic=49480 ''Bacteria''. Encyclopedia of Earth. eds. Sidney Draggan and C.J.Cleveland, National Council for Science and the Environment, Washington DC]</ref>

Mayroong tinantsyang sampung ulit na selulang bakteryal sa [[human flora|plora ng mga tao]] kaysa sa mga selulang pantao sa ating katawan, na kung saan mayroong malaking bilang ng mga bakterya sa [[balat]] bilang isang [[gut flora]].<ref>{{cite journal |author=Sears CL |title=A dynamic partnership: celebrating our gut flora |journal=Anaerobe |volume=11 |issue=5 |pages=247–51 |year=2005|pmid=16701579 |doi=10.1016/j.anaerobe.2005.05.001}}</ref> Ang karamihan ng mga bakterya sa ating katawan ay kinokonsiderang hindi nakakasama dahil na rin sa epekto ng [[sistemang immuno]], at ang ilan ay [[probiotic|nakakatulong]]. Subalit, ang ilang uir ng bakterya ay [[pathogenic bacteria|patohenik]] at maaring magsanhi ng mga [[sakit]], tulad ng [[kolera]], [[syphilis]], [[anthrax]], [[leprosy]], at [[bubonic plague]]. Ang mga [[impeksiyong respiratoryo]] ang pinakamabagsik sa mga sakit, tulad na lamang ang [[tuberkulosis]] na pumatay ng dalawang milyong katao sa loob ng isang taon, karamihan dito ay nakatira sa [[Aprika]].<ref>{{cite web |url = http://www.who.int/healthinfo/bodgbd2002revised/en/index.html|title = 2002 WHO mortality data|accessdate = 2007-01-20}}</ref> Sa mga [[developed country|mauunlad na bansa]], ginagamit ang mga [[antibiotic]] sa paggamot ng mga [[Infection|impeksiyong bakteryal]] at sa agrikultura, nagiging kilala na ang [[resistensiyang antibiyotik]]. Sa industriya, importante ang mga bakterya sa [[paglilinis ng mga estero]] at pagpapababa ng [[natapong langis]], sa produksiyon ng [[keso]] at [[yogurt]] sa pamamagitan ng [[fermentation (biochemistry)|permentasyon]], ang pagkuha ng ginto, palladium, tanso at iba pang metal sa sektor ng pagmimina,<ref>http://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100901191137.htm</ref> kasama na rin sa [[biyoteknolohiya]], at ang pagpapalabas ng mga antibiotik at iba pang kemikal.<ref>{{cite journal |author=Ishige T, Honda K, Shimizu S |title=Whole organism biocatalysis |journal=Current Opinion in Chemical Biology |volume=9 |issue=2 |pages=174–80 |year=2005|pmid=15811802 |doi=10.1016/j.cbpa.2005.02.001}}</ref>

Bakterya ang pinakamarami sa lahat ng mga organismo, ito ay dahil sa kanilang mabilisang reproduksiyon o pagparami.  Malawakang silang makikita sa [[lupa]], [[tubig]] at bilang mga ''[[symbiosis|symbiont]]'' ng ibang organismo.  Maraming mga ''[[pathogen]]'', mga organismong nagdudulot ng sakit, ay bakterya.  Napakaliit ng karamihan, kadalasang nasa [[1 E-6 m|0.5-5.0 μm]] ang kanilang pinakamahabang dimensiyon, bagaman maaaring lumaki ang higanteng bakterya katulad ng ''[[Thiomargarita namibiensis]]'' at ''[[Epulopiscium fishelsoni]]'' sa 0.5&nbsp;mm ang laki.  Mayroon silang mga [[selulang pader]] (''cell wall''), katulad ng mga [[selula (biyolohiya)|selula]] (''cell'') ng [[halaman]] at [[amag]], ngunit binubuo ng ''[[peptidoglycan]]'' ang mga selulang pader ng bakterya.

== Etimolohiya ==
Ang salitang ''bakterya'' ay isang maramihang salita ng [[Bagong Latin]] na ''bacterium'', na kung saan nanggaling ito sa [[Latinisation (literature)|latinisasyon]] ng [[Greek language|Griyegong]] βακτήριον (''baktērion''),<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dbakth%2Frion βακτήριον], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on ''Perseus''</ref> ang diminyutibo ng βακτηρία (''baktēria''), na may kahulugan na "baston, tungkod",<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3Dbakthri%2Fa βακτηρία], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek-English Lexicon'', on ''Perseus''</ref> dahil mga bilog ang unang natuklasan na mga bakterya.<ref>[http://oxforddictionaries.com/view/entry/m_en_gb0055310#dws-m_en_gb-m-en_gb-msdict-00002%E2%80%93034344 bacterium], on ''Oxford Dictionaries''</ref>

== Kasaysayan ==
{{about||kasaysayan ng mikrobiyolohiya|Mikrobiyolohiya|kasaysayan ng klasipikasyong bakteryal|Taksonomiyang bakteryal|natural na kasaysayan ng bakterya|Huling pangkalahatang ninuno}}

==== Unang Pagkatuklas ====
[[Talaksan:Jan Verkolje - Antonie van Leeuwenhoek.jpg|thumb|240px|right|Si [[Antonie van Leeuwenhoek]], ang unang [[mikrobiyolohista]] at ang unang tao na pinag-aralan ang mga bakterya gamit ang [[mikroskopyo]].]]
Noong sinaunang panahon, ang kaalaman ng mga tao sa hugis at morpolohiya ng bakterya ay nakadepende sa laki ng uri ng [[mikroskopyo]] na ginagamit nila sa pag-aaral<ref>{{cite journal |author=van Leeuwenhoek A |title=An abstract of a letter from Mr. Anthony Leevvenhoek at Delft, dated 17 Setyembre 1683, Containing Some Microscopical Observations, about Animals in the Scurf of the Teeth, the Substance Call'd Worms in the Nose, the Cuticula Consisting of Scales| url=http://www.journals.royalsoc.ac.uk/content/120136/?k=Sep.+17%2c+1683 |journal=Philosophical Transactions (1683–1775) |volume=14 |pages=568–574 |year=1684| accessdate = 2007-08-19}}</ref><ref>{{cite journal |author=van Leeuwenhoek A |title=Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, concerning the Worms in Sheeps Livers, Gnats, and Animalcula in the Excrements of Frogs | url=http://www.journals.royalsoc.ac.uk/link.asp?id=4j53731651310230 |journal=Philosophical Transactions (1683–1775) |volume=22 |pages=509–518 |year=1700| accessdate = 2007-08-19}}</ref><ref>{{cite journal |author=van Leeuwenhoek A |title=Part of a Letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, F. R. S. concerning Green Weeds Growing in Water, and Some Animalcula Found about Them | url=http://www.journals.royalsoc.ac.uk/link.asp?id=fl73121jk4150280 |journal=Philosophical Transactions (1683–1775) |volume=23 |pages=1304–11|year = 1702| accessdate = 2007-08-19 |doi=10.1098/rstl.1702.0042}}</ref>. Unang nakita ang mga bakterya ni [[Antonie van Leeuwenhoek]], isang taga-[[Olanda]], noong tag-init ng 1676. Nagtaka siya sa nang naging mainit ang paminta, kaya naghanda siya ng peppercorns sa tabi ng isang basong tubig at pinag-aralan ang tubig sa ilang araw. Sa ilalim ng single-lens na mikroskopyo sa magnipikasyong 400 ang patong<ref>{{cite journal |author=Porter JR |title=Antony van Leeuwenhoek: tercentenary of his discovery of bacteria |journal=Bacteriological Reviews |volume=40 |issue=2 |pages=260–9 |year=1976 |month=June |pmid=786250 |pmc=413956 |url=http://mmbr.asm.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=786250}}</ref> .

Dahil dito, nakita niya ang mga maliliit na organismo na gumagalaw, sa pagkamangha, tinawag niya itong [[animalcule]]s. Hindi siya nakapaghanda ng mga ilustrasyon sa maliliit na organismo hanggang sa ilang taon ang lumipas, at itong mga ilustrasyon, ay natapos ang mga paghahanda, na ipinakikita ang mga organismong ito na mula sa kanyang [[bibig]]. Malinaw na nakaindika na siya ang unang nag-ilustrasyon sa bakterya sa unang pagkakataon

==== Pagkatuklas ng Pasteurisasyon ====
Nang magbigay opinyon si Leeuwenhoek na ang mga maliliit na organismo ay may relasyon sa fermentation, dekay at sakit, hindi na ito binigyang halaga pa. Huling nadiskubre ang relasyong ito sa proseso sa isang aksidente. Itinaas sa [[Louis Pasteur]]<ref>{{cite web | url = http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1905/ | title = The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1905 | publisher =  Nobelprize.org | accessdate = 2006-11-22}}</ref>, isang batang [[kimikong|Kimika]] [[pranses]], ng [[Pranses|Gobyernong Pranses]] para mapalakas ang kalidad ng inuming pranses, kinokonsedera ang mga kimiko ang mga tamang tao sa trabahong ito dahil alam nila ang permentasyon ay isang tunay na prosesong [[kemikal|Kimika]]<ref>{{cite web | url = http://biotech.law.lsu.edu/cphl/history/articles/pasteur.htm#paperII | title = Pasteur's Papers on the Germ Theory | publisher = LSU Law Center's Medical and Public Health Law Site, Historic Public Health Articles | accessdate = 2006-11-23}}</ref>.

Pansamantalang binuo ni Pasteur ang parte na ginampanan ng mga buhay na organismo sa permentasyon. Sa katunayan, ipinakita niya sa unang pagkakataon ang [[pampaalsa]] ay kinakailangan sa produksiyon ng [[alak]] na galing sa [[ubas]]. [[Pasteurisasyon]], ang mabilis na pag-nit ng likido para patayin ang mga hindi kilalang organismo, ang unang ginamit para ipreserba ang [[pranses]] na inumim para sa pagluluwas.

==== Pagsuwesyon sa Teorya ng Henerasyong Spontanyos ====
{{see|Teorya ng Henerasyong Spontanyos}}
Sa kasagsagan ng 1890's, ang , na kung saan sa Pastuer ay isang miyembro, ay mainit na pinag-aawayan na kung hindi o ang buhay ay nagmula sa isang organismo ng mabilis. Ang kinalabasan ng pagtatalo ay ang malinaw na ipinaliwanag ni Pasteur na ang [[mikroorganismo]] ay palaging nanggagaling sa nabubuhay na organismo<ref>{{cite journal |author=Schopf J |title=Disparate rates, differing fates: tempo and mode of evolution changed from the Precambrian to the Phanerozoic |journal=Proc Natl Acad Sci USA |volume=91 |issue=15 |pages=6735–42 |year=1994 |pmid=8041691 |pmc=44277 |doi=10.1073/pnas.91.15.6735}}</ref><ref>{{cite journal |author=DeLong E, Pace N |title=Environmental diversity of bacteria and archaea |journal=Syst Biol |volume=50 |issue=4 |pages=470–78 |year=2001|pmid = 12116647 |doi=10.1080/106351501750435040}}</ref>. Ang nabubuhay na organismo, kahit bakterya o larvae ng [[insekto]], ay hindi nanggaling [[de novo]] sa patay na bagay. ang mahabang tulay-tulay na ekperimento sa laboratoryo ni Pasteur ay pinagpatuloy sa pagkakatatag ng malinaw na relasyon sa pagitan ng bakterya (at pampaalsa) at ang proseso ng permentasyon, pagkalusaw at sakit.

==== Pagkatuklas sa Gampanin ng Bakterya sa Sakit ====
Ang gampanin ng bakterya sa sakit ay unang natuklasan sa loob ng 25 na taon ng ika [[19 na siglo|1900]]. Noong 1876, napatunayan ni [[Robert Koch]], isang pambansang doktor ng [[Alemanya]], na ang [[Anthrax]] ay sanhi ng isang bakteryum, ([[Bacillus anthracis]]). Siya ang gumawa at pinangalanan at pinuksa ang bakteryum, para iyurok sa isang dagang pang-ekperimento at nagsasanhi para magkaroon ulit ito ng ganoong sakit. Kumuha siya ng mga litrato ng mga organismo sa pamamagitan ng [[mikroskopyo]] dalawang taon na ang nakakaraan, na nagpalaganap ng unang litrato na ebidensiya ng bakterya. Sa kaparehas na oras, unang nalaman ni ''Burmill'' na ang bakteryum ay isang Plant Pathogent.

== Hugis ==
[[Talaksan:Bacterial morphology diagram.svg|right|thumb|360px|Ipinapakita na ang bakterya ay maraming [[morpolohiya]] at pagkakaayos]]
Mayroong tatlong ur ng hugis ng bakterya: ''Sperical'', ''Rod-shaped'', at ''Spiral''. Tinatawag na ''Cocci'' ang bakteryang sperical (pang-isahan: ''Coccus''), ''Bacilli'' naman ang tawag sa mga hugis rod (pang-isahan:''Bacillus''), at ''Spirilla'' naman sa spiral (pang-isahan: ''Spirillum'').<ref>{{cite journal |author=Schulz H, Jorgensen B |title=Big bacteria |journal=Annu Rev Microbiol |volume=55 |issue=|pages=105–37 |year=2001|pmid=11544351 |doi=10.1146/annurev.micro.55.1.105}}</ref> Mayroong kaunting intragrado sa pagitan ng mga hugis na ito. Mahirap itong, sa karamihan, paghiwalayin sa pagitan ng napaikling rod at isang oras na pabilog sa paghahanda sa [[dibisyong selula]]. Sa katunayan, ang hugis ay nakadepende sa paghaba ng taon ng bakterya at sa [[kalikasan]].<ref name="Robertson J, Gomersall M, Gill P. 1975 1007–18">{{cite journal |author=Robertson J, Gomersall M, Gill P. |title=Mycoplasma hominis: growth, reproduction, and isolation of small viable cells |journal=J Bacteriol. |volume=124 |issue=2 |pages=1007–18 |year=1975 |pmid=1102522 |pmc=235991}}</ref>

Ang bakterya na hugis coccus, nakaayos nang chain na katulad ng hugis [[perlas]]. Ang ibang uri ng [[genus]] [[streptococcus]] ay napakaimportante at nag-sasanhi ng ''Scarlet Fever'', ''Erysipelas'', ''Mastitis'' ng [[baka]] at inpeksiyong [[Ilong|sinus]]. Ang [[Streptococcus lactus|S. lactus]] ay isang sangkap sa pag-pait ng [[gatas]]. Kadalasang natitira ang mga bakteryang spherical sa iregular na piniping bigat; na tinatawag na [[Staphylococcus|Staphylococci]].<ref name=Velimirov2001>{{cite journal | author = Velimirov, B.
 | year = 2001 | title = Nanobacteria, Ultramicrobacteria and Starvation Forms: A Search for the Smallest Metabolizing Bacterium | journal = Microbes and Environments | volume = 16 | issue = 2 | pages = 67–77 | url = http://www.jstage.jst.go.jp/article/jsme2/16/2/67/_pdf | accessdate = 2008-06-23 | doi = 10.1264/jsme2.2001.67}}</ref>

Sanhi ng pagkulo at pagkakasakit ang isang uri ng Staphylococcus.<ref>Dusenbery, David B. (2009). ''Living at Micro Scale'', pp.20-25. Harvard University Press, Cambridge, Mass. ISBN 978-0-674-03116-6.</ref> Natitira naman ang ibang bakterya ang spherical sa paketeng kubikal na 8, 64 o marami pang selula; na makikita sa genus [[Sarcina]]. Hugis kadenang selula ang mga rods nito.<ref>{{cite journal |author=Fritz I, Strömpl C, Abraham W |title=Phylogenetic relationships of the genera Stella, Labrys and Angulomicrobium within the 'Alphaproteobacteria' and description of Angulomicrobium amanitiforme sp. nov | url=http://ijs.sgmjournals.org/cgi/content/full/54/3/651 |journal=Int J Syst Evol Microbiol |volume=54 |issue=Pt 3 |pages=651–7 |year=2004|pmid = 15143003 |doi=10.1099/ijs.0.02746-0}}</ref>

Ang bakterya ay ang pinakamaliit na nabubuhay na organismo. Ang ilan sa kanila ay makikita lamang sa kalapitan o pinakamataas na lente ng makapangyariang magaang na mikroskopyo. Karamihan sa mga bilyong bakterya ay makikita sa kubik sentimetro ng [[lupa]].<ref>{{cite journal |author=Wanger Onstott Southam |title=Stars of the terrestrial deep subsurface: A novel `star-shaped' bacterial morphotype from a South African platinum mine |journal=Geobiology |volume=6 |issue=3 |pages=325–330 |year=2008 |doi=10.1111/j.1472-4669.2008.00163.x |pmid=18498531 |last1=Wanger |first1=G |last2=Onstott |first2=TC |last3=Southam |first3=G}}</ref> Ang napakaliit na hugis ng bakterya ay isang dahilan ng kahalagahan ng buhay nila. Ang lahat ng sustansiya, lahat ng gases, at inorganikong asin na kinakailangan ng isang bakteryum ay kailangang makuha sa pamamagitan ng kanilang cell wall.<ref name="Cabeen M, Jacobs-Wagner C 2005 601–10">{{cite journal |author=Cabeen M, Jacobs-Wagner C |title=Bacterial cell shape |journal=Nat Rev Microbiol |volume=3 |issue=8 |pages=601–10 |year=2005 |pmid=16012516 |doi=10.1038/nrmicro1205}}</ref><ref name="Young K 2006 660–703">{{cite journal |author=Young K |title=The selective value of bacterial shape |journal=Microbiol Mol Biol Rev |volume=70 |issue=3 |pages=660–703 |year=2006 |pmid=16959965 |doi=10.1128/MMBR.00001-06 |pmc=1594593}}</ref> Ang lahat ng mga produktong dumi, lahat ng lason, ibang enzyme at ibang espesyal na substans na kasama ng mga aktibidad ng bakterya ay kailangang dumaan palabas sa pamamagitan ng surface ng isang selulang bakteryum. Ang dami ng surface ng isang bakteryum sa relasyon ng bolyum ang dami sa mga bagay na ilalabas.<ref>{{cite journal |author=Douwes K, Schmalzbauer E, Linde H, Reisberger E, Fleischer K, Lehn N, Landthaler M, Vogt T |title=Branched filaments no fungus, ovoid bodies no bacteria: Two unusual cases of mycetoma |journal=J Am Acad Dermatol |volume=49 |issue=2 Suppl Case Reports |pages=S170–3 |year=2003 |pmid=12894113 |doi=10.1067/mjd.2003.302}}</ref>
== Distribusyon ==
Ang mga bakterya ay makikita sa lahat ng sulok ng [[mundo]]. Makikita sila sa [[hangin]], [[tubig]], at [[lupa]]. Nabubuhay sila sa lahat ng [[hayop]] at katawang halaman at sa lahat ng hinahawakang natin. Ang buhay na bakterya ay makikita sa mga gatas at sa lahat pagkain na hindi isterilisado. Kahit sa mga pagkain na dumaan sa proseso ng isterilisasyon ay kadalasang naglalaman ng spores ng bakterya. Nakikita ang mga spores na ito sa temperaturang malapit na sa zero kahit hindi napapatay. Nakikita rin ang bakterya sa bituka ng hayop. Nakadikit naman ang mga Nitrogen-fixing bacteria sa mga buhay na selula ng bulaklak na kinabibilangan ng [[legumes]], [[alders]], [[bitterbrush]], at iba pa.

Sa kailaliman ng tubig, malamig na balon o springs, ay marami ito. Kahit na ang ilang sentimetro ng lupa ay kakikitaan ng mga bakterya, ang bilang nila ay bumababa kung ang lalim ay tumaas.

Kahit na nakakalat na ang mga bakterya sa buong [[mundo]], posible pa ring maging ligtas ang mga kwarto sa mga bakterya. Ang mga babala ay laging inaalam sa mga kwartong operasyon sa ospital at uri ng biyolohikal at laboratoryong bakteryolohikal. Ang mga sahig ay hinugasan ng mga pamatay na likido, isterilisadong damit ang isinusuot, at ang mga instrumentong nilalagay sa nagiinit na tubig ang ginagamit. Pati ang hangin ay nalilinis sa pamamagitan ng steam o radisyong ultraviolet. Tinatawag na [[Asepsis]] ang kundisyong walang bakterya. Isterilisasyon naman ang tawag sa pagtatangal o pagpuksa sa lahat ng nabubuhay, kasama ag bakterya, na nakakalat sa mga bagay-bagay.

== Klasipikasyon ==
Ang kahalagahan ng selula ay kailangan sa klasipikasyon ng bakterya sa hugis ng selula. Maraming bakterya, sa katunayan, ay maaring malaman sa kanilang kayang gawain, hindi sa mababaw na, sa pamamagitan ng pagpapalabas ng anyo.<ref name="Velimirov2001"/> Maaaring mahati ang 3000 o higit pang uri ng bakterya sa bilang na pangunahing grupo base sa anyo ng padre selula<ref name="Cabeen M, Jacobs-Wagner C 2005 601–10"/><ref name="Young K 2006 660–703"/>, pinagkukuhanan ng enerhiya at [[karbon]], hugid ng selula, porma ng paggalaw, pangangailangan sa [[oksiheno]] at pagpapalabas ng [[spores]]. Sa pinakabagong edisyon ng ''Bergey's Manual of Determinative Bakteriology'', nahahati ang bakterya sa 19 na parte.<ref name="Robertson J, Gomersall M, Gill P. 1975 1007–18"/>

[[Talaksan:EscherichiaColi NIAID.jpg|thumb|right|175px|<center>Isang miyembro ng Proteobacteria, ang [[Escherichia coli]]</center>]]

==== Proteobacteria ====
{{see|Proteobacteria}}
Ito ang unang parte ng bakterya na may Gram-negative rods, cocci o spirilla. Ang '''Proteobacteria''' na tinatawag ding [[Proteobacteria|Photosynthetic Bacteria]].<ref name=Brock>{{cite book | author = Madigan M; Martinko J (editors). | title = Brock Biology of Microorganisms | edition = 11th | publisher = Prentice Hall | year = 2005 | isbn = 0131443291 }}</ref> Ito ay mga [[Gram-Negative]] rods, cocci, spirilla.<ref name='Stackebrandt'>Stackebrandt et al. [http://ijs.sgmjournals.org/cgi/reprint/38/3/321.pdf ''Proteobacteria classis nov., a name for the phylogenetic taxon that includes the "purple bacteria and their relatives".'']  Int. J. Syst. Bacteriol., 1988, 38, 321-325.</ref><ref name=Tree_of_Life>{{cite web | title=Proteobacteria | work=Discover Life: Tree of Life | url=http://stri.discoverlife.org/mp/20m?tree=Proteobacteria&res=800 | accessdate=2007-02-09}}</ref> Ilan sa mga ito ay may Flagella. Kadalasan ang mga [[selula]] (violet, berde, dilaw, lila, at tsokolate) ay dahil sa dami ng carotenoids. Ang ibang selula ay nagtataglay ng [[Gas Vacuoles]]. Ang mga ito ay limitado sa pagkakaroon ng tirahan sa tubig tulad ng mababaw, at maalat na [[lawa]], may lalim na 25m. na may anaerobic strata sa lawa o mainit na bukal na sagana sa [[sulfate]].<ref name="Lee et al. 2005">Lee at al. Int J Syst Evol Microbiol 55 (2005), 1907-1919.</ref>

[[Talaksan:M. xanthus development.png|thumb|left|175px|<center>Isang halimbawa ng Dumadausdos na Bakterya, ang Myxococcus xanthus</center>]]

==== Dumadausdos na Bakterya ====
{{see|Dumadausdos na bakterya}}
Ang mga dumadausdos na bakterya ay ang ikalawang bahagi ng bakterya na naglalaman ng mga grupong gram-negatibo. Taliwas sa pangalan ng pangkat na ito, hindi lahat ng miyembro ng bahagi na ito ay damadausdos (halimbawa ang isang henus ng berdeng potosintetikong bakterya na [[Chloroflexus]] ay mayroong pagdausdos na paggalaw). Isa ang [[myxobacteria]] sa bahagi ng pangkat na ito. Hugis bilog ang kanilang selula na bumubuo sa isang kolonya. Naglalabas sila ng mga spores na nabubuhay ng maikli sa mga kadena tulad ng tumpok ng sitaw. Natatagpuan sila sa lupa at naglalabas ng mga enzyme na humihiwalay sa ibang bakterya o sa ibang pagkakataon, kinakain nila ang kanilang [[cellulose]].

[[Talaksan:Treponema pallidum 01.png|thumb|175px|right|<center>[[Treponema pallidum]], isang uri ng spirochaete</center>]]

==== Spirochetes ====
{{see|Spirochetes}}
Ang '''Spirochetes''' ay ang ikalimang bahagi ng bakterya na isang gram-negatibo. Sila ay mahahaba at kadalasang baluktot ang kanilang selula na kadalasang lumalangoy sa pamamagitan ng kanilang [[axial flagella]]. Naninirahan ang iba sa mga putik o tubig na parating may asido at ang iba ay makikita sa [[mollusks]] na kung saan sila ay nagsisilbing parasitiko sa kanila. Isang miyembro ng pangkat na ito ang [[Treponema]] na kung saan ay nagsasanhi ng [[syphilis]], at [[yaws]].

==== Bilog at Kurbang Bakterya ====
{{see|Bilog at Kurbang Bakterya}}
Ito ang ika-anim na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang [[Spirillaceae]], dalawang [[genera]], ang [[Spirillum]] at [[Campylobacter]] at apat na henera na hindi kilala ang apilasyon, ang [[Bdellovibrio]], [[Microcyclus]], [[Pelosigma]] at [[Braqchyarcus]].

[[Talaksan:Pseudomonas aeruginosa 01.jpg|thumb|left|175px|<center>[[Pseudomonas aeruginosa]], isang uri ng Aerobikong Negatibong Bakterya</center>]]

==== Aerobikong Negatibong Bakterya ====
{{see|Aerobikong Negatibong Bakterya}}
Ito ang ikapitong bahagi ng bakterya na kinabibilangan ng ilang importanteng henera tulad ng [[Rhizobium]]. Ito ay ginagamit upang ayusin ang [[nitroheno]] ng mga [[legume]] na lubhang may malaking ginagampanan sa ekonomiya. Ito rin ay naglalabas ng mga [[asidong asetik]] na ginagamit sa paggawa ng [[suka]].

Napapalibutan ang kanilang [[selula]] ng mga kadena na pumapagitna sa kanilang [[pader ng selula]]. Nakababa naman ang kanilang balot sa terminal ng selula na kung saan ay naglalaman ng [[protina]], [[Maramihang sakaride|maramihang sakaride (polysaccharide)]], at mga [[lipido]]. Naglalabas naman ang ibang negatibong bakterya ayon kay Gram ng ilang patong na [[slime]], na tinatawag na [[capsule]], sa palibot ng selula.

Isang halimbawa nito ay ang mga [[Caulobacter]]. Sila ay nakapulupot sa pinaghuhugutan ng selula ng substrano.

[[Talaksan:SalmonellaNIAID.jpg|thumb|right|175px|<center>[[Salmonella]], isang halimbawa ng Pakultatibong Negatibong Bakterya</center>]]

==== Pakultatibong Negatibong Bakterya ====
{{see|Pakultatibong Negatibong Bakterya}}
Ang '''Pakultatibong Negatibong Bakterya''' o kilala bilang '''Enterikong Bakterya''' ay ang ikawalong bahagi ng mga bakterya. Isang halimbawa ng bahaging ito ay ang [[Escherichia coli]] na makikita sa ating [[bituka]]. Ang [[Salmonella]] na nagsasanhi ng [[typhoid]] at pagkalason sa pagkain, [[Shigella]] na nagsasanhi ng disenteryang bakteryal, [[Erwinia]] na nagsasanhi ng ''five blight'' at [[Yersinia]] na kilalang nagpapasimula ng [[bubonic plague]] ay ilan lamang sa halimbawa ng bahaging ito.

[[Talaksan:Bacteroides biacutis 01.jpg|thumb|left|175px|<center>[[Bacteroides]], isang uri ng Anaerobikong Negatibong Bakterya</center>]]

==== Anaerobikong Negatibong Bakterya ====
{{see|Anaerobikong Negatibong Bakterya}}
Ito ang ikasiyam na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang [[Bacteroidaceae]], tatlong henera, ang [[Bacteroides]], [[Fusobacterium]] at [[Leptotrichia]], at anim na henera na hindi malaman ang apilasyon, ang [[Desulfovibrio]], [[Butyrivibrio]], [[Succinivibrio]], [[Succinimonas]], [[Lachnospira]] at [[Selenomonas]].

[[Talaksan:Neisseria gonorrhoeae 02.png|thumb|right|175px|<center>[[Neisseria gonorrhoeae]], bahagi ng Bilugang Negatibong Bakterya</center>]]

==== Bilugang Negatibong Bakterya ====
{{see|Bilugang Negatibong Bakterya}}
Ang mga '''bilugang negatibong bakterya''' ay ang ikasampung bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang [[Neisseriaceae]], apat na henera, [[Neisseria]], [[Branhamella]], [[Maraxella]] at [[Acinetobacter]], at dalawang henera na hindi malaman ang kanilang apilasyon, ang [[Paracoccus]] at [[Lampropedia]].

==== Anaerobikong Bilugang Negatibong Bakterya ====
{{see|Anaerobikong Bilugang Negatibong Bakterya}}

Ito ay naglalaman ng isang pamliya, ang [[Veillonellaceae]], at tatlong henera, ang [[Veillonella]], [[Acidaminococcus]] at [[Megasphaera]].

[[Talaksan:RT8-4.jpg|thumb|left|175px|<center>[[Sulfolobus]], isang uri ng Kemolitotropikong Negatibong Bakterya</center>]]

==== Kemolitotropikong Negatibong Bakterya ====
{{see|Gram-negative Chemolitrophic Bacteria}}
Ang mga '''kemolitotropikong negatibong bakterya''' ay ang iakalabing-dalawang bahagi ng bakterya. Napakahalaga ng bahaging ito sa siklo ng sustansiya sa ating [[biyospero]]. Makikita sila sa mga lupa at tubig, tulad ng mga maiinit na tubig. Bilog, rod at spiral ang kadalasang hugis ng mga bakteryang ito.

Gumagalaw ang mga bakteryang ito sa pamamagitan ng kanilang [[flagella]] at ang ibang ay dumadausdos. Nasa labas ang tupi ng kanilang [[Plasmalemma]]. Mayroong itong apat na pangkat na nababatay sa kanilang reaksiyon sa oksiheno na napapatunayan ng kanilang enerhiya, ang mga bakteryang [[nitroheno]], [[sulfur]], [[bakal]], at [[hidroheno]].

==== Bakteryang Tagalabas ng Metohino ====
{{see|Bakteryang Tagalabas ng Metohino}}
Naglalaman ang pangkat na ito ng isang pamilya, ang [[Methanobacteriaceae]] at 3 [[henera]], ang [[Methanobacterium]], [[Methanosarcina]], at [[Methanococcus]].

[[Talaksan:Streptococci.jpg|thumb|right|165px|<center>Isang halimbawa ng Bilugang Positibong Bakterya ang [[Streptococcus]]</center>]]

==== Bilugang Positibong Bakterya ====
{{see|Bilugang Positibong Bakterya}}
Ito ang ikalabing apat na bahagi ng bakteyra na binubuo ng tatlong pamilya, ang [[Micrococcaceae]], [[Streptococcaceae]], at [[Peptococcaceae]], at labingdalawang henera, ang [[Micrococcus]], [[Staphylococcus]], [[Planococcus]], [[Streptococcus]], [[Leuconostoc]], [[Pediococcus]], [[Aerococcus]], [[Gemella]], [[Peptococcus]], [[Peptostreptococcus]], [[Ruminococcus]], at [[Sarcina]].

[[Talaksan:Clostridium difficile 01.jpg|thumb|left|175px|<center>Isang halimbawa ng Bilugang Positibong Bakterya na Tagabuo ng mga Endospore ang [[Clostridium]]</center>]]

==== Bilugang Positibong Bakterya na Tagabuo ng mga Endospore ====
{{see|Bilugang Positibong Bakterya na Tagabuo ng mga Endospore}}
Ito ay ang ikalabinglimang bahagi ng bakterya na makikita kadasalan sa mga lupa. Kung ang lupa ay naglalaman ng [[Clostridium]] na kung saan ay pumapasok sa mga sugat ng tao, maaari itong magsanhi ng [[tetanus]] o [[gangremes]]. Makikita rin ang mga Clostridium sa mga gulay tulad [[mais]] at [[mani]]. Kung ang [[Clostridium botulinum]] ay hindi napapatay sa proseso ng paglalata, lumalaki at dumadami ito sa mga produktong lata na makakapaglabas ng mga nakakalason na bagay. Kadalasan, bihira namang malason ang mga ito sa mga toksik galing dito. Nakakapatay ang mga ''commercial''{{clarify}} na paglalata sa lahat ng mga spores. Kaya ang ilang bakterya sa bahaging ito ay nakakaapekto ng lubusan sa mga tao.

[[Talaksan:Lactobacillus sp 01.png|thumb|right|175px|<center>[[Lactobacillus]], isang uri ng Asporohenong Positibong Hugis Rod na Bakterya</center>]]

==== Asporohenong Positibong Hugis Rod na Bakterya ====
{{see|Asporohenong Negatibong Hugis Rod na Bakterya}}
Ang mga '''asporohenong negatibing hugis rod na bakterya''' ay ang ikalabing anim na bahagi ng bakterya na naglalaman ng isang pamilya, ang [[Lactobacillaceae]], at isang henera, ang [[Lactobacillus]] na kilala sa pagpapahaba ng buhay ng mga pangkalakalan '' (commercial)'' na gatas{{clarify}}, at isang henera na hindi kilala ang apilasyon, ang [[Listeria]].

[[Talaksan:Actinomyces israelii.jpg|thumb|left|175px|<center>[[Actinomycetes]]</center>]]

==== Actinomycete ====
{{see|Actinomycetes}}
Ang mga '''actinomycete''' ay isang [[gram-positive bacteria|positibong]] bakterya na ikinakategorya bilang ikalabing pitong bahagi ng bakterya na bumubuo sa ibat ibang uri ng mga [[molde]] at [[fungi]]. Lumalaki at nahahati ang mga selula sa mahahabang pilamento na bumabahagi at bumabalukto sa isang kolonya. Naglalabas ng mga spores, na kadalasan ay mga endospores o mga spores sa loob ng selula, ang hulihang bahagi ng pilamento. Kadalasan itong nagsasanhi ng pagpapaamoy ng lupa at mga basura na kung saan galing ang mga organismo. Sa medisina, ito ay ang pinakaimportanteng pinagkukuhanan ng antibiyotiko.

[[Talaksan:Rickettsia rickettsii.jpg|thumb|right|175px|<center>[[Rickettsiales]]</center>]]

==== Rickettsia ====
{{see|Rickettsis}}
Ang '''rickettsia''' ay ang ikalabing walong bahagi ng mga bakterya. Sila ay isang [[gram-negative bacteria|negatibo]], maiikli at bilugang bakterya na obligadong parasitiko at hindi maaaring buhayin sa isang patay na medya. Nagsasanhi sila ng ''Rocky Mountain Spotted Fever'', ''Q Fever'' at ''Scrub typhus'' sa mga tao, at pagkakaroon ng sindrom sa mga insekto na sumipsip ng tubig sa mga halaman. Halibawa, makikita lamang ang mga [[aphid]]s sa halaman. Natuklasan ang mga organismong ito noong 1970 sa [[dolden]], isang parasitikong lugar.

Noong 1880, hindi pa gaanong malaman ang isang seryoso at misteryosong sakit ang ''Pierce'' ng mga ''ubas''. Una itong inilarawan ni ''Pierce'' noong 1880 at nagbigay siya ng suwesyon na may relasyon ang bakterya sa sakit na ito. Sinimulan niya ang mga eksperimento mula sa may sakit na ubas hanggang sa may sakit na organismo sa loob ng isang daang taon. Noong 1972, natuklasan ni Coheen, isang propesor at nagtatrabaho sa Unibersidad ng California, sa pamamagitan ng mikroskopyong gumagamit ng elektron na ang mga rickettsia ang may sanhi sa pagkakaroon ng sakit ng mga ubas.

[[Talaksan:M. haemofelis IP2011.jpg|thumb|left|175px|<center>[[Mycoplasma]]</center>]]

==== Mycoplasma ====
{{see|Mycoplasma}}
Ang '''mycoplasmas''' ay ang ikalabing siyam at pinakahuling bahagi ng mga bakterya. Sinasaklaw nila ang pinakamaliliit na organismong selular. Humigit kumulang 100 nanometro ang kanilang bolyum o isang sampung bolyum ng isang bakteryum tulad ng ''E. coli''. Wala itong pader ng selula sapagkat hugis plastik ang kanilang selula. Ngalalaman sila ng isang kapat ng lahat ng mga [[DNA]] na nakapapaloob sa ''E. coli''. Ang iba sa kanila ay mga parasitiko sa mga halaman na maari lamang mapatay ng [[grapting]]. Umaabot ang sintomas ng sakit na naidudulot nito mula sa paninilaw ng selula, abnormalidad sa paglaki nila tulad ng ''witches broom''.

May malinaw na pamamahgi ang nahagi na ito. Matatagpuan sila sa mga estero at naaagnas na bagy tulad ng sa aso, daga, at iba pang hayop na naaagnas. Lumalaki sila sa masustansiyang artipisyal na pagkain na naglalaman ng puso ng laman na may serum o iba pang kahawig nito.

Bago pa man itong ikategorya bilang bakterya, inilarawan muna ito bilang isang dilaw na [[bayrus]] na kadalasang nakikita sa mga halaman. Sa mga sumunod na taon, nalaman na ang tatlumpu sa mga ito ay isang ganap na bakterya na kung saan ay inihanay na sa ''micoplasmas''. Sa iba pang pagkakataon, ang ilang mahabang sakit ng mga halaman ay inilarawan na ang impeksiyong bayrus ang may sanhi nito subalit binago nila ito at inihanay ulit sa bahaging ito ang mga bakterya na nakikita rito tulad ng [[pear decline]], ''citrus stubber'' at ''western X''. Isang matagumpay ang tamang kaalaman sa pagkakategorya ng mga organismong nagsasanhi ng mga sakit na nakakatulong sa pagkontrol ng mga sakit sa halamn at mga tao.

== Paggalaw ==
Dahil sa sobrang liit ng mga bakterya, madali silang nadadala sa mga malalayong distansiya sa pamamagitan ng tubig o hangin. Subalit, aktibo namang gumagalaw ang ibang bakterya at kaya nilang lumipat ng lugar mula 50 hanggang 500 nanometro kada segundo. Sa proporsiyon sa sukat ng katawan, mapagkukumpara ito sa apat hanggang apatnapung metro kada oras ng isang usa.

Pagdausdos, pagsabay sa agos, at paglangoy ang kadalasan nilang ginagamit sa paggalaw. Ginagamit nila ang mga [[flagella]] sa paglangoy na maaaring sa isang dulo ng selula (''bakteryang polar'' ang tawag sa mga bakteryang may kakayahang gumawa nito) o sa isang selula (''bakteryang peritrikores'' naman ang tawag sa mga bakteyang kaya ito). Lumulusot ang bawat flagellum mula sa pader ng selula at plasmalemma hanggang sa labas na sitoplasma. Makikita rin ang flagella sa ibang [[eukaryotes]] o mga organismong may maraming selula subalit kakaiba pa rin ang nasa bakterya. Sa mga ''[[spirochetes]]'', humahaba ang pangkat ng flagella sa haba ng selula hanggang sa patong ng pader at nabubuo ng aksiyal na pilamento. Hindi lubusang alam ang mekaniko ng pagdausdos subalit nangangailangan nito ng midyum at nagiiwan ang selula ng mga lapot sa pagitan.

== Nutrisyon at Enerhiya ==
Ngapapakita ng malawak na uri ng [[metaboliko]] ang mga bakterya.<ref name="Nealson K 1999 73–93">{{cite journal |author=Nealson K |title=Post-Viking microbiology: new approaches, new data, new insights |journal=Orig Life Evol Biosph |volume=29 |issue=1 |pages=73–93 |year=1999 |pmid=11536899 |doi=10.1023/A:1006515817767}}</ref> Tradisyonal na ginagamit ang distribusyon ng kauriang metaboliko upang malaman ang kanilang taksonomiya, subalit ang mga kaurian na ito ay hindi gaanong ginagamit sa modernong klasipikasyong henetiks.<ref name="Xu J 2006 1713–31">{{cite journal |author=Xu J |title=Microbial ecology in the age of genomics and metagenomics: concepts, tools, and recent advances |journal=Mol Ecol |volume=15 |issue=7 |pages=1713–31 |year=2006|pmid = 16689892 |doi=10.1111/j.1365-294X.2006.02882.x}}</ref> Kinakategorya ang metabolismo ng bakterya sa mga pangkat na batay sa kanilang nutrisyon at tatlong pangunahing panuntunan: uri ng enerhiya na ginagamit sa paglaki, ang pinagkukuhanan ng karbon, at ang tagapagbigay ng elektron na ginagamit din sa paglaki. Kadalasang idinaragdag sa panuntunan ng repiratoryo ng mikroorganismo ang tagatanggap ng elektron na ginagamit sa respirasyong aerobiko at anaerobiko.<ref name="Zillig W 1991 544–51">{{cite journal |author=Zillig W |title=Comparative biochemistry of Archaea and Bacteria |journal=Curr Opin Genet Dev |volume=1 |issue=4 |pages=544–51 |year=1991 |pmid=1822288 |doi=10.1016/S0959-437X (05)80206-0}}</ref>
{|class="wikitable" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"
|+ Uri ng Nutrisyon sa  in metabolikong bakterya
|-
!Uri ng Nutrisyon
!Pinagkukuhanan ng Enerhiya
!Pinakukuhanan ng Karbon
!Halimbawa
|-
|&nbsp;[[Phototroph]]&nbsp;
|align="center" |Sinag ng Araw
|align="center" |&nbsp;Organikong Kompound (photoheterotrophs) o piksasyong karbon (photoautotrophs)
|&nbsp;[[Cyanobacteria]], [[Green sulfur bacteria]], [[Chloroflexi]], o [[Purple bacteria]]&nbsp;
|-
|&nbsp;[[Lithotroph]]
|align="center" |Inorganikong Kompound
|align="center" |&nbsp;Organikong kompounds (lithoheterotrophs) o piksasyong karbon (lithoautotrophs)
|&nbsp;[[Thermodesulfobacteria]], ''[[Hydrogenophilaceae]]'', o [[Nitrospirae]]&nbsp;
|-
|&nbsp;[[Organotroph]]
|align="center" |Organikong kompounds
|align="center" |&nbsp;Organikong kompounds (chemoheterotrophs) o piksasyong karbon (chemoautotrophs) &nbsp;
|&nbsp;''[[Bacillus]]'', ''[[Clostridium]]'' o ''[[Enterobacteriaceae]]''&nbsp;
|}

Ang mga [[Photoautotrophs]] ay pangkat ng mga bakterya na gumagamit ng sinag ng araw bilang pinagkukuhanang enerhiya at [[Carbon Dioxide]] bilang pinagkukuhanang karbon.<ref name="Zillig W 1991 544–51"/>
Samantalang ang [[Photoheterotrophs]] ay pangkat ng mga bakterya na gumagamit ng sinag ng araw bilang pinagkukuhanang enerhiya at maraming organikong kompound (Halimbawa:[[Asidong asetik]]) bilang pinagkukuhanang karbon.<ref name="Xu J 2006 1713–31"/>
Naiiba naman ang [[Chemoautotrophs]] na isang pangkat ng bakterya na nagooksida o nagbabawas ng inoganikong kompound (Halimbawa: NH3, H2, H2S, FeH) para mapanatili ang enerhiya at gumagamit ng Carbon Dioxide para sa pinagkukuhanang karbon.<ref name="Nealson K 1999 73–93"/>
At, ang [[Chemoheterotrophs]] ay isang pangkat ng bakterya na nagooksida o nagbabawas ng organikong kompound para mapanatili ang parehong enerhiya at karbon.<ref>{{cite journal |author=Hellingwerf K, Crielaard W, Hoff W, Matthijs H, Mur L, van Rotterdam B |title=Photobiology of bacteria |journal=Antonie Van Leeuwenhoek |volume=65 |issue=4 |pages=331–47 |year=1994|pmid = 7832590 |doi=10.1007/BF00872217}}</ref>

==== Potosintesis ng Bacterya ====

==== Respirasyon ====
Nangangailangan ang mga bakterya, katulad ng ibang organismo<ref name="Nealson K 1999 73–93"/>, ng [[enerhiya]] para sa kanilang ikabubuhay. Gumagamit din ang mga bakterya ng [[oksiheno]]ng galing sa [[atmospera]] sa [[repirasyon]]g tinatawag na [[aerobes]]. Kaya ng nila na mag-ferment; huminga kahit walang oksiheno at walang oksidasyon ng [[pagkain]] sa [[carbon dioxide]] at [[tubig]]. Kaya rin nilang sustentuhan ang enerhiya sa pamamagitan ng [[glycolysis]]. Ang oksidasyon ng pagkain sa [[asido]]ng [[Organong kimika|organiko]].<ref name="Zillig W 1991 544–51"/> Hindi nila kinakailangan ang malalaking enerhiya na inilalabag kapag ang oksiheno ay sumanib sa [[alkohol]], [[asidong pyrubiko]] o sa simpleng organikong kompound para mabuo ang Carbon Dioxide at tubig. Sa iba, kaunting bakterya ang hindi lumalaki sa oksiheno na tinatawag na '''[[anaerobes]]'''.<ref name="Xu J 2006 1713–31"/>

==== Piksasyong Nitroheno ====
{{see|Piksasyong Nitroheno}}
Kaya ng ilang bakterya at blue-green algae na kumuha at ayusin ang nga [[nitroheno]] papuntang [[ammonium]] ([[Ammonium|NH<sub>4</sub>]]) na kung saan ay namemetaboliko at nagagamit ito para sa kinakailangang nitroheno ng selula. Kadalasan, hindi kayang hawakan ng ilang halaman ang nitroheno mula sa mga solusyon mula sa [[lupa]] na tinatawag na [[nitrate]] ([[Nitrate|NO<sub>3</sub>]]) o ammonium.

Napakalaking bahagi ang ginagampanan ng piksasyong nitroheno sa ekolohikal at pang-ekonomiya na aspeto dahil ito ang nagpapataas ng pertilidad ng tubig at lupa. Malaking [[enerhiya]] ang kinakailangan sa aplikasyon ng produksiyon ng ammonium bilang pertiliser o [[pampataba]] ng lupa. Sa ngayon, umaasa ang mga hindi industriyalisadong bansa tulad ng [[Pilipinas]] sa mga dumi ng hayop, kasama na ang mga tao, para sa ikakarami ng pinagkukuhanan ng pampataba ng lupa. Gumagamit ang buong mundo ng 50 milyong metriko toneladang nitrohenong pampataba sa tanim bawat taon, tatlong ulit nito ang mga biyolohikal na nitrohenong pampataba. Batay sa ilang pagsusuri, napatunayan na importante ang mga biyolohikal na piksasyong nitroheno sa agrikultural na kinabukasan upang matutuhan ng mga tao na bantayan at kontrolin ang mga ganitong proseso.

== Estruktura ng Selula ==
==== Pader ng Selula ====
Hindi lahat ng mga bakterya ay mayroong pader ng selula, subalit sa mayroon, hugis bag na [[mikromolekyul]] ang kanilang pader na tinatawag na [[peptidoglikan]], na kung saan ay nakakalat sa dimensiyon na nakapalibot sa [[protoplast]]. Dalawa ang kinakailangang pangkat ng mga glucose, kasama ang isang kadena ng iilang [[asidong amino]] na nakakabit sa subyunit na magkakasama. Mayroong makapal, magkakaugnay na pader na naglalaman ng apatnapu hanggang siyamnapung porsiyentong tuyong bigat na peptidoglycan ang mga ''positibong bakterya ayon kay Gram'' o mga ''Gram-positive bacteria''. Samantalang, mayroong maninipis, dalawahang patong ng mga pader, na kung saan ang loob na patong ay binubuo ng peptidoglycan at ang labas na patong ay isang yunit ng mga membrano na binubuo ng [[protina]], [[pospolipido]], at [[lipopolysaccharides]], ang mga ''negatibong bakterya ayon kay Gram'' o mga ''Gram-negative bacteria''. Mayroong kapal na sampung nanometro ang pinagsamang patong ng mga pader samantalang mayroon lamang sampu hanggang limanpung nanometro ang pader ng isang positibong bakterya. Halimbawa nito ay ang [[Penicillin]]. Pinipigilan ng bakteryang ito ang pagbuo ng peptidoglycan ng isa pang bakterya, kaya ginagamit ito bilang isang antibiotics.

Mayroong malaking halaga ang mga itinatampok na pader na ito sa paghihiwalay o pagpapangkat ng mga bakterya. Sa kasalukuyan , napapangkat ang mga bakterya sa tatlo, ang mga positibo, negatibo at ang [[Mycoplasmas]], na kung saan ay hindi naglalaman ng pader. Ang henera ng ''[[Halobacterium]]'' at ''[[Halococcus]]'' ay ilan lamang sa mga bakteryang hindi napapasama sa tatlong pangakat na ito sapagkat hindi kumpleto ang kanilang peptidoglycan subalit kaya pa rin nilang ipanatili ang integridad ng kanilang estruktura.

==== Protoplasm ====
Inilalarawan ang mga selula ng prokaryote sa kanilang simplesidad ng panloob na arkitektura subalit hindi ibig sabhin nito na isahan lamang ang kanilang protoplast. Mayroong granular na anyo ang cytoplasm dahil na rin sa pagkakaroon ng maraming [[ribosome]]. Maaari itong matanggal sa pamamagitan ng inbaginasyon ng membrano ng selula. Hindi ibinibilang ang mga berdeng bakterya sa ang mga besikulo ay napapalibutan ng membrano na nakahiwalay sa membrano ng selula. Mayroong membranong [[carboxysome]] ang mga bakteryang potosintetiko sa kanilang cytoplasm.

== Paglaki at Pagpaparami ==
[[Talaksan:Binary fission anim.gif|thumb|upright|Karamihan sa mga bakterya ay dumadami sa pamamagitan ng ''[[binary fission]]'']]
{{further2|[[Paglaki ng bakterya]]}}
Hindi tulad sa mga organismong may maraming selula, ang paglaki ng selula (ang [[paglaki ng selula]] at pagpaparami sa pamamagitan ng [[dibisyong selular]]) ay iniuugnay sa organismong may isang selula lamang. Lumalaki ang bakterya sa isang saktong sukat at nagpaparami sa pamamagitan ng [[binary fission]], isang porma ng [[reproduksiyong asekswal]].<ref>{{cite journal |author=Koch A |title=Control of the bacterial cell cycle by cytoplasmic growth |journal=Crit Rev Microbiol |volume=28 |issue=1 |pages=61–77 |year=2002 |pmid=12003041 |doi=10.1080/1040-840291046696}}</ref> Sa ilalim ng ilang kondisyon, mabilis na lumaki at mahati ang mga bakterya, at ang populasyon ng mga bakterya ay mahaharing domoble sa loob lamang ng 9.8&nbsp;minuto.<ref>{{cite journal |author=Eagon RG |title=Pseudomonas natriegens, a marine bacterium with a generation time of less than 10 minutes |journal=Journal of Bacteriology |volume=83 |issue= 4|pages=736–7 |year=1962 |pmid=13888946 |pmc=279347}}</ref> Sa dibisyong selular, dalawang identikal na [[clone (genetics)|klone]] na anak na selula ang nailalabas. Sa ilang bakterya, habang nagpaparami sali sa pamamagitan ng reproduksiyong asekswal, bumubuo ng maraming kumplikadong estrukturang pagpaparami na tumutulong na mapalawak ang mga bagong anak na selula. Halimbawa na lamang nito ay ang pagpaparami ng  ''[[Myxobacteria]]'' at ang pormasyong aryal na [[hypha]]e ng mga ''[[Streptomyces]]'', o budding.

=== Reproduksiyong Asekswal ===
==== Dibisyong Selular ====
Karamihan sa mga bakterya ay nagpaparami sa simpleng paghahati o ''fussion''. Nahahati ang isang selula sa dalawang selula. Kapag malapit na ang paghihiwalay ng dalawa, hinihila ng bawat isa ang kanilang selula na kung saan ay nababanat ang pader ng selula at ang membranong plasma. Nabibiyak ang manipis at nabatak na bahagi nito sa bawat dulo ng dalawang selula. Pagkatapos pa ng paghahati, humihiwalay na rin ang nucleoplasm sa selula. Nagpaparami naman ang ibang bakterya sa pamamagitan ng budding, na kung saan ang selula ay tumutubo na kapareho ng bolyum ng magulang na selula.

Sa ilalim ng ilang kondisyon, maaaring mahati ang isang bacterium at lumaki sa kanilang pinakamalaking sukat na kung saan ay handa na para sa panibagong paghahati sa loob lamang ng sampung minuto.Kung ang ganitong proseso ay nagpapatuloy, maaaring magkaroon ng dalawangdaang trak na may limang toneladang kapasidad na bakterya sa loob lamang ng isang araw.Subalit, ang ganitong kahihinatnan ay hindi pa nangyayari.

==== Spores ====
==== Transpormasyon ====

=== Reproduksiyong Sekswal ===

== Talababa ==
{{Reflist|2}}

== Malayuang Pagbabasa ==
*{{cite book |author=Alcamo IE |title=Fundamentals of microbiology |publisher=Jones and Bartlett |location=Boston |year=2001 |pages= |isbn=0-7637-1067-9}}
*{{cite book |author=Atlas RM |title=Principles of microbiology |publisher=Mosby |location=St. Louis |year=1995 |pages= |isbn=0-8016-7790-4}}
*{{cite book |author=Martinko JM, Madigan MT |title=Brock Biology of Microorganisms | edition = 11th |publisher=Prentice Hall |location=Englewood Cliffs, N.J |year=2005 |pages= |isbn=0-13-144329-1}}
*{{cite book |author=Holt JC, Bergey DH |title=Bergey's manual of determinative bacteriology |edition = 9th |publisher=Williams & Wilkins |location=Baltimore |year=1994 |pages= |isbn=0-683-00603-7}}
*{{cite journal | author=Hugenholtz P, Goebel BM, Pace NR | title=Impact of culture-independent studies on the emerging phylogenetic view of bacterial diversity | journal=J Bacteriol | date=15 Setyembre 1998| pages=4765–74 | volume=180 | issue=18 | pmid = 9733676 | url=http://jb.asm.org/cgi/content/full/180/18/4765?view=full&pmid=9733676 | pmc=107498 }}
*{{cite book |author=Funke BR, Tortora GJ, Case CL |title=Microbiology: an introduction |edition = 8th |publisher=Benjamin Cummings |location=San Francisco |year=2004 |pages= |isbn=0-8053-7614-3}}
*{{cite book |author=Shively, Jessup M. |title=Complex Intracellular Structures in Prokaryotes (Microbiology Monographs) |publisher=Springer |location=Berlin |year=2006 |isbn=3-540-32524-7}}
*{{cite journal | author=Witzany G, | title=Bio-Communication of Bacteria and their Evolutionary Roots in Natural Genome Editing Competences of Viruses | journal=Open Evol J | year=2008 | volume=2 |pages=44–54 | doi=10.2174/1874404400802010044}}

== Ugnay Panlabas ==
{{Wikispecies}}
{{Sisterlinks}}
*[http://microbewiki.kenyon.edu/index.php/MicrobeWiki MicrobeWiki], an extensive [[wiki]] about [http://microbewiki.kenyon.edu/index.php/Microbial_Biorealm bacteria] and  [http://microbewiki.kenyon.edu/index.php/Viral_Biorealm viruses] 
*[http://www.ncppb.com Bacteria which affect crops and other plants]
*[http://www.dsmz.de/bactnom/bactname.htm Bacterial Nomenclature Up-To-Date from DSMZ]
*[http://www.bacterio.cict.fr/eubacteria.html Genera of the domain Bacteria] - list of Prokaryotic names with Standing in Nomenclature
*[http://www.sciencenews.org/pages/sn_arc99/4_17_99/fob5.htm The largest bacteria]
*[http://tolweb.org/tree?group=Eubacteria&contgroup=Life_on_Earth Tree of Life: Eubacteria]
*[http://www.rowland.harvard.edu/labs/bacteria/index_movies.html Videos] of bacteria swimming and tumbling, use of optical tweezers and other videos.
*[http://www.stephenjaygould.org/library/gould_bacteria.html Planet of the Bacteria] by [[Stephen Jay Gould]]
*[http://www.textbookofbacteriology.net/ On-line text book on bacteriology]
*[http://www.blackwellpublishing.com/trun/artwork/Animations/Overview/overview.html Animated guide to bacterial cell structure.]
*[http://www.newscientist.com/channel/life/dn14094-bacteria-make-major-evolutionary-shift-in-the-lab.html Bacteria Make Major Evolutionary Shift in the Lab]
*[http://ascb.org/ibioseminars/Bassler/Bassler1.cfm Cell-Cell Communication in Bacteria] on-line lecture by [[Bonnie Bassler]], and  [http://www.ted.com/index.php/talks/bonnie_bassler_on_how_bacteria_communicate.html TED: Discovering bacteria's amazing communication system ] 
*[http://esciencenews.com/articles/2009/02/19/online.collaboration.identifies.bacteria Online collaboration for bacterial taxonomy.]
*[http://www.smartymaps.com/map.php?s=prokaryote Parts of a bacterial cell]
*[http://wormweb.org/bacteriachemo Bacterial Chemotaxis Interactive Simulator] - A web-app that uses several simple algorithms to simulate bacterial chemotaxis.

{{Navboxes
|list=
{{Bacteria classification}}
{{Bacteria}}
{{Sheated Bacteria}}
{{Budding Bacteria}}
{{Appendages Bacteria}}
{{Bilog at Kurbang Bakterya}}
{{Actinomycetes}}
}}
{{Linka FA|en}}
{{Linka FA|es}}
{{Linka FA|hu}}
{{Linka FA|no}}
{{Linka FA|uk}}

[[Category:Flora at Fauna]]
[[Category:Mga Hayop]]